Czystek siwy to zioło popularne niczym Michael Jackson - przepisy na nalewki, maści i inne

Czystek (Cistus L.) to krzew z rodziny czystkowatych (posłonkowatych), do której należy w sumie ponad 50 gatunków i tzw. mieszańców międzygatunkowych. Jednym z nich jest czystek szary (Cistus Incanus L.), zwany czystkiem siwym, który w Polsce ciągle zyskuje na popularności. W naturze występuje w basenie Morza Śródziemnego i w Azji Zachodniej. W naszym kraju pochodzi on jedynie z upraw.

(Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/User:Esculapio/gallery)

Czystek siwy został podkolorowany

Rozreklamowany czystek siwy – Cistus incanus L. – niestety jest często przereklamowany, gdyż przypisywane są mu właściwości innych gatunków, np.: czystka ladanowego – Cistus ladanifer L., czystka laurolistnego (wawrzynolistnego) – Cistus laurifolius L. bądź czystka szarego (kreteńskiego) – Cistus creticus L. Nie mnie oceniać, czy są to działania świadome, czy nie, jednak faktem jest, że wielu chorych pozostaje w fałszywym przekonaniu o możliwym wyleczeniu przez Cistus incanus L. z ich poważnych chorób.

Skład chemiczny czystka siwego

Liście i gałęzie Cistus incanus L. zawierają: żywice, olejek eteryczny (diterpeny labdanowe, monoterpeny), kwasy fenolowe (galusowy, elagowy, katechowy), flawonoidy (rytyna), garbniki [(+)-catechin, (-)-epicatechin, (-)-gallocatechin, (-)-epigallocatechin, gająlusan (-)-epigallokatechiny]; proantocyjanidyny dimeryczne; fitosterole.

Medycyna tradycyjna

W tradycyjnej medycynie ludowej krajów rejonu Morza Śródziemnego czystek siwy był stosowany w leczeniu nieżytów przewodu pokarmowego, schorzeń wątroby, zakażeń i stanów zapalnych układu moczowego, skóry oraz układu oddechowego. Był również polecany w leczeniu stanów zapalnych stawów.

Jeśli przyjrzeć się jego składowi chemicznemu (Folium, Frondes Cisti incani), można postawić hipotezę, że ma on wpływ również na układ odpornościowy, ponieważ kwas galusowy i elagowy mają właściwości immunosupresyjne oraz przeciwzapalne.

Medycyna oparta na dowodach naukowych (EBM - evidence-based medicine )

• W ubiegłym roku przeprowadzono badanie, którego wyniki odkryły, że nowe trimery proantocyjanidyny wyizolowane z Cistus incanus L. wykazują silne działanie przeciwzapalne oraz wysoką selektywność wobec COX-2 (cyclooxygenase isoenzymes inhibition). 
• Pięć lat temu wykazano antyproliferacyjne i cytotoksyczne działanie ekstraktów z Cistus incanus L. i Cistus monspeliensis L. na ludzkich liniach komórkowych raka prostaty!
• Według wyników z innego badania Cistus incanus i Cistus monspeliensis hamują reakcję skurczową w izolowanych szczurzych mięśni gładkich, tzn. mięśni, które budują ściany wielu narządów wewnętrznych. Zatem mogą łagodzić np. bóle menstruacyjne, skurczowe bóle żołądka?
• Znalazłam jeszcze jedno przykładowe ciekawe badanie wyciągów z Cistus incanus L. i Cistus monspeliensis L. - jego wyniki wskazują na działanie antyoksydacyjne i działanie ochronne na rozszczepienie DNA.
• Już w latach 90. ub.w. wykazano przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze działalności czystka siwego oraz ekstraktów uzyskanych z Cistus monspeliensis L, a także gastroochronny efekt wodnego ekstraktu Cistus incanus L.

 

Zdrowy rozsądek

Trzeba wziąć poprawkę, że badania naukowe przeprowadzone na szczurach czy komórkach, nie są badaniami z udziałem ludzi, więc efektów danego preparatu u osoby chorej możemy się jedynie domyślać.

Ponadto należy zwrócić uwagę, że reklamy zachęcające do kupna Cistus incanus L. mówią o wskazaniach do stosowania, wymieniając właściwości wszystkich gatunków czystka. Pamiętając o tym, co pisałam we wstępie, że czystek oprócz gatunków tworzy również mieszańce między gatunkowe, zdrowy rozsądek podpowiada, że jeśli chce się samemu tradycyjnie stosować czystek, należy sięgać po mieszankę wszystkich jego gatunków. Szczerze nie jestem przekonana, że zakup preparatu ziołowego w tabletkach czy herbata w torebkach jedynie z czystka siwego miałyby pomóc na układ odpornościowy.

Gdzieś na forach czytałam niedawno, że jedna mama drugiej radziła czystek siwy jako ochronę dla jej dziecka przeciw ukąszeniom przez kleszcze. Zatem mity narastają, a nam zostaje tylko zdrowy rozsądek.  

 

Przepisy domowe z czystka

(Źródło: http://rozanski.li)

• Napar czystkowy – Infusum Cisti incani: 

1 łyżkę liści lub rozdrobnionych suchych gałązek zalać 1 szklanką wrzącej wody lub mleka; parzyć pod przykryciem 20 minut, przecedzić; przy chorobach układu oddechowego i zakaźnych dodać miód, sok malinowy; pić 3-4 szklanki naparu. Można podawać dzieciom.

• Nalewka czystkowa – Tinctura Cisti incani: 

1 część suchego surowca zalać 5 częściami alkoholu 50-60%, macerować miesiąc, wstrząsając co kilka dni; przefiltrować. Zażywać po 5-10 ml 3 razy dziennie, można dodawać do mleka lub utartego żółtka z mlekiem i miodem, szczególnie przy przeziębieniu, grypie, anginie, zapaleniu oskrzeli i tchawicy.

• Nalewka na winie – Vinum Cisti: 

1 część czystka rozdrobnionego zalać 7 częściami wina białego lub czerwonego, wytrawnego. Pozostawić na miesić, co kilka dni wstrząsając. Pić 1 kieliszek dziennie przy chorobach stawów, ziarnicy, choroby Hashimoto, autoimmunologicznych chorobach skóry, cukrzycy i hipercholesterolemii.

• Maści, żele, kremy czystkowe

Maści, żele, kremy czystkowe powinny zawierać frakcję wodno-alkoholową (na alkoholu 50%) lub frakcję labdanową w ilości 5-15%. 5-10% polecam w leczeniu atopowego zapalenia skóry, wyprysków, trudno gojących się ran (z dodatkiem balsamu Szostakowskiego 5-10%, allantoiny 3-5%, tlenku cynku 3-5%, pantotenianu wapnia lub pantenolu 3-5%). W przypadku chorób stawów, nerwobólu, bólu mięśni wcierać maść na smalcu lub eucerynie zawierającej 15% frakcji labdanowej lub olejkowej (warto dodać jeszcze salicylan metylu 5-10%, nalewkę z ostrej papryki 5-10%).

Piśmiennictwo:

1. Two new proanthocyanidin trimers isolated from Cistus incanus L. demonstrate potent anti-inflammatory activity and selectivity to cyclooxygenase isoenzymes inhibition. Mansoor KA, Matalka KZ, Qa'dan FS, Awad R, Schmidt M. Nat Prod Res. 2015 Sep 28:1-8.
2. Antiproliferative and cytotoxic activity of extracts from Cistus incanus L. and Cistus monspeliensis L. on human prostate cell lines. Vitali F, Pennisi G, Attaguile G, Savoca F, Tita B. Nat Prod Res. 2011 Feb;25(3):188-202. doi: 10.1080/14786410802583148.
3. Cistus incanus and Cistus monspeliensis inhibit the contractile response in isolated rat smooth muscle. Attaguile G, Perticone G, Mania G, Savoca F, Pennisi G, Salomone S. J Ethnopharmacol. 2004 Jun;92(2-3):245-50.
4. Antioxidant activity and protective effect on DNA cleavage of extracts from Cistus incanus L. and Cistus monspeliensis L. Attaguile G, Russo A, Campisi A, Savoca F, Acquaviva R, Ragusa N, Vanella A. Cell Biol Toxicol. 2000;16(2):83-90.
5. Antibacterial and antifungal activities of Cistus incanus and C. monspeliensis leaf extracts. Bouamama H, Villard J, Benharref A, Jana M. Therapie. 1999 Nov-Dec;54(6):731-3.
6. Gastroprotective effect of aqueous extract of Cistus incanus L. in rats. Attaguile G, Caruso A, Pennisi G, Savoca F. Pharmacol Res. 1995 Jan;31(1):29-32.